دیابت نوع دو: تعریف، عوارض، و روش‌های درمانی کامل
دیابت نوع دو یکی از شایع‌ترین بیماری‌های متابولیکی جهان است که تعداد مبتلایان به آن با شیوع چاقی و سبک زندگی کم‌تحرک، در حال افزایش است. این مقاله به بررسی جامع دیابت نوع دو، عوارض آن، و گزینه‌های درمانی مختلف می‌پردازد.
تعریف دیابت نوع دو
دیابت نوع دو اختلالی است که با افزایش مزمن سطح قند خون مشخص می‌شود. این بیماری ناشی از دو عامل اصلی است:
1. مقاومت به انسولین: سلول‌های بدن به انسولین (هورمونی که قند خون را تنظیم می‌کند) پاسخ مناسبی نمی‌دهند.
2. اختلال در تولید انسولین: سلول‌های بتای پانکراس نمی‌توانند انسولین کافی برای جبران مقاومت به انسولین ترشح کنند.
عوامل خطر اصلی برای دیابت نوع دو عبارتند از:
• ژنتیک: سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت.
• چاقی: به‌ویژه تجمع چربی در ناحیه شکم.
• کم‌تحرکی: فعالیت بدنی ناکافی.
• سن: احتمال بروز بیماری با افزایش سن بیشتر می‌شود، اما امروزه در سنین پایین نیز دیده می‌شود.
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و بیماری‌های زمینه‌ای: مانند فشار خون بالا و اختلالات چربی خون.
عوارض دیابت نوع دو
دیابت کنترل‌نشده می‌تواند به عوارض مزمن و حاد متعددی منجر شود. این عوارض در نتیجه آسیب به عروق خونی کوچک (میکروواسکولار) و بزرگ (ماکروواسکولار) رخ می‌دهند.
1. عوارض میکروواسکولار:
• رتینوپاتی دیابتی: آسیب به رگ‌های خونی شبکیه که می‌تواند منجر به کاهش بینایی یا نابینایی شود.
• نفروپاتی دیابتی: آسیب به کلیه‌ها که می‌تواند به نارسایی کلیه و نیاز به دیالیز منجر شود.
• نوروپاتی دیابتی: آسیب به اعصاب، به‌ویژه در پاها، که با بی‌حسی، سوزش یا درد شدید همراه است.
2. عوارض ماکروواسکولار:
• بیماری‌های قلبی-عروقی: شامل حملات قلبی، سکته مغزی، و بیماری عروق محیطی.
• زخم‌های دیابتی: عفونت‌ها و زخم‌های مزمن که می‌توانند منجر به قطع عضو شوند.
3. عوارض دیگر:
• اختلال در سیستم ایمنی و افزایش خطر عفونت‌ها.
• مشکلات دهانی مانند بیماری لثه و خشکی دهان.
روش‌های درمان دیابت نوع دو
1. تغییرات سبک زندگی
تغییرات سبک زندگی بخش مهمی از درمان دیابت نوع دو هستند و حتی می‌توانند در مراحل اولیه بیماری به بهبودی کامل کمک کنند.
• رژیم غذایی سالم:
• مصرف غذاهای کم‌کربوهیدرات و کم‌شیرینی.
• افزایش مصرف فیبر از طریق میوه‌ها، سبزیجات، و غلات کامل.
• اجتناب از غذاهای فرآوری‌شده و پرچرب.
• ورزش منظم:
• تمرینات هوازی (مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری) به مدت 30 دقیقه در روز، پنج روز در هفته.
• تمرینات مقاومتی برای تقویت عضلات و بهبود حساسیت به انسولین.
• کاهش وزن:
• کاهش 5 تا 10 درصد از وزن بدن می‌تواند تاثیر چشمگیری بر کنترل قند خون داشته باشد.
2. درمان دارویی
درمان دارویی برای مدیریت قند خون و کاهش خطر عوارض استفاده می‌شود:
• متفورمین: داروی خط اول که تولید گلوکز در کبد را کاهش می‌دهد و حساسیت به انسولین را بهبود می‌بخشد.
• مهارکننده‌های SGLT2: مانند کاناگلیفلوزین که دفع گلوکز از طریق ادرار را افزایش می‌دهند و برای بیماران با خطر بیماری‌های قلبی-عروقی مناسب هستند.
• آگونیست‌های GLP-1: داروهایی که در ادامه توضیح داده می‌شوند.
درمان با داروهای GLP-1
آگونیست‌های گیرنده GLP-1 مانند لیراگلوتاید و سمگلوتاید داروهایی نوین هستند که برای مدیریت دیابت نوع دو و کاهش وزن استفاده می‌شوند.
نحوه عملکرد:
• کاهش اشتها: این داروها با تاثیر بر مراکز گرسنگی در مغز، اشتها را کاهش می‌دهند.
• کنترل قند خون: با افزایش ترشح انسولین هنگام بالا بودن قند خون و کاهش ترشح گلوکاگون.
• کاهش وزن: با اثرگذاری بر کاهش جذب کالری.
مزایای داروهای GLP-1:
• کاهش وزن پایدار.
• کاهش خطر عوارض قلبی-عروقی.
• بهبود فشار خون و چربی خون.
عوارض احتمالی: حالت تهوع، اسهال، یا یبوست، که معمولاً موقتی هستند.
درمان جراحی با عمل‌های باریاتریک
جراحی‌های باریاتریک برای بیماران چاق با دیابت نوع دو که با روش‌های دیگر به کنترل مطلوب نرسیده‌اند، پیشنهاد می‌شود.
انواع جراحی‌های باریاتریک:
1. بای‌پس معده: کاهش حجم معده و تغییر مسیر دستگاه گوارش برای کاهش جذب کالری.
2. اسلیو گاسترکتومی: کاهش اندازه معده به شکل لوله‌ای.
مزایای جراحی باریاتریک:
• کاهش وزن سریع و پایدار.
• بهبود قابل توجه یا حتی بهبودی کامل دیابت نوع دو.
• کاهش خطر عوارض قلبی، فشار خون بالا و کلسترول بالا.
ملاحظات: جراحی نیازمند تغییرات بلندمدت در رژیم غذایی و سبک زندگی است و باید تحت نظر تیم پزشکی انجام شود.
نتیجه‌گیری
دیابت نوع دو یک بیماری قابل کنترل است که نیازمند رویکردی جامع شامل تغییرات سبک زندگی، داروهای موثر مانند GLP-1، و در موارد شدید، جراحی باریاتریک است. انتخاب روش درمانی مناسب به شرایط هر بیمار بستگی دارد و باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود. با مدیریت مناسب، می‌توان کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشید و از بروز عوارض جدی جلوگیری کرد.
